Efektywnie wzmacnianie, pomimo prostoty samego mechanizmu, nie jest łatwe i wiele osób popełnia błędy podczas kształtowania zachowań. Wzmocnienie zwiększa szanse pojawienia się zachowania przez pojawienie się w jego konsekwencji czegoś pożądanego. Jeśli pomimo stosowania wzmocnień zachowanie się nie zmienia, to prawdopodobnie to, co było uważanie za wzmocnienie, wzmocnieniem nie jest! Kluczowe z punktu widzenia stosowania wzmocnień jest stosowanie się do określonych reguł i zasad, które zwiększają szansę powodzenia naszej interwencji. Efektywne wzmacnianie należy do podstawowych metod terapii behawioralnej.

Efektywne wzmacnianie – rodzaje wzmocnień

• Nie ma jednego uniwersalnego wzmocnienia. Nawet uwaga, która jest silnym wzmocnieniem społecznym, nie jest wzmocnieniem dla każdej osoby. Z tego powodu, przed przystąpieniem do kształtowania zachowań należy przyjąć perspektywę osoby, wobec której będziemy stosować wzmocnienia. Wzmocnienie musi mieć znaczenie dla osoby je otrzymującej – jeśli chcesz nagradzać dziecko rób to zgodnie z jego standardami. To co dla ciebie wydaje się wyjątkową nagrodą dla niego może być straszną karą. Jeśli przyznana nagroda tak naprawdę jest karząca to ograniczasz zachowanie, na którym ci zależy.
• Wzmocnienia być konkretne – dziecko musi wiedzieć za co otrzymuje pochwałę. Efektywne wzmacnianie unika stosowania ogólnych słów w postaci, „jestem z ciebie dumy”, „świetnie się dzisiaj spisałeś”. Takie nagradzanie nie mówi o tym, co dziecko zrobiło dobrze a tym samym jakie zachowanie powinno kontynuować. Efektywność pochwały zwiększamy poprzez wypunktowanie konkretnych zachowań które ci się podobają, chcesz zwiększyć ich ilość. Wzmocnienie jest jak precyzyjna instrukcja postępowania. Dziecko dokładnie wie za co je dostało i za jakie zachowanie może otrzymać ich więcej.
• Wzmocnieniom rzeczowym powinny zawsze towarzyszyć wzmocnienia społeczne (nadajemy wartość wzmocnieniom społecznym i zyskujemy większa możliwość wycofywania wzmocnień rzeczowych). W innym przypadku narażamy się na niepotrzebne koszty, które będą stale rosły. Dziecko szybko przyzwyczaja się do nagród rzeczowych i zazwyczaj podnosi poprzeczkę wydatków. W miarę możliwości należy unikać wzmocnień rzeczowych i przyznawać je jedynie za ponadstandardowe zachowania związane z systematyczną pracą ukierunkowaną na osiągniecie długoterminowego celu. Jakkolwiek okazjonalne nagrody rzeczowe mogą wzbudzić zainteresowanie i entuzjazm to większość twoich wzmocnień powinno mieć charakter społeczny.

Efektywne wzmacnianie – reguły wzmacniania

• Wzmocnienia muszą być warunkowe. Stosuj je aby kształtować zachowanie. Nie zachowuj wzmocnień dla ponadstandardowego zachowania. Stosuj wzmocnienia, aby zbudować ponadstandardowe zachowania. Poprzez wzmacnianie postępów we właściwym kierunku pomożesz dziecku zbudować szybciej pożądane zachowania.
• Nie należy przekupywać dziecka wzmocnieniami!!! Wzmocnienie ma mieć charakter naturalnej konsekwencji danego zachowania.
• Należy być konsekwentnym w stosunku do wzmocnień. Raz ustalone reguły i procedury powinny być konsekwentnie realizowane i monitorowane. Wycofanie się z procedury nie może nastąpić na skutek zmęczenia czy słabszego dnia a jedynie w przypadku ustalenia, iż procedura nie przynosi zamierzonego rezultatu.
• Dostarczanie wzmocnień powinno odbywać się sprawnie i najlepiej natychmiast po pojawieniu się pożądanego zachowania. Intensywność wzmocnień powinna być dopasowana do wysiłku włożonego przez dziecko w wykonanie danej reakcji. Wzmocnienia powinny być udzielane od częstych do rzadkich – od natychmiastowych do odroczonych – od sztucznych do naturalnych. W miarę upływu czasu wzmocnienia powinny być coraz bardziej naturalne i niesystematyczne. Częstotliwość udzielania wzmocnień:
  • Czy można wzmacniać za dużo? Tak, jeśli tylko wtedy, jeśli wzmacniane niepożądane zachowanie. Jest to nawet o jeden raz za dużo.
  • Reguła 4:1; Madsen (1974) odkrył, że nauczyciele którzy stosowali wzmocnienie pozytywne względem kary w stosunku 4:1 albo wyższym uzyskiwali wysoką dyscyplinę i wysokie osiągnięcia w prowadzonej przez siebie klasie. Utrzymanie proporcji 4:1 dla pozytywnych i negatywnych wzmocnień pozwoli na minimalizowanie niepożądanych efektów ubocznych negatywnych konsekwencji i zapewni cię, że stosujesz wystarczająco dużo pozytywów, aby wzmocnić kluczowe zachowania.
  • Jeśli chcesz, by dane zachowanie stało się nawykowe nagradzaj tak często jak tylko możesz. Zachowanie, które jest w repertuarze dziecka, ale nie jest nagradzane może zniknąć. Dopóki nie będzie to jego podstawowy wzorzec zachowania w danej sytuacji nagradzaj je często.
  • Stworzenie nowego nawyku wymaga wielu wzmocnień (300 powtórzeń). Im częściej zachowanie jest wzmacniane, tym szybciej się zmienia. W miarę nabywania umiejętności częstość stosowania wzmocnień powinna być systematycznie zmniejszana.
• Wzmacniaj natychmiast po pojawieniu się pożądanego zachowania. Zrób to w trakcie wykonywania przez dziecko tego, czego od niego oczekujesz. Im szybciej jest dostarczane wzmocnienie, tym bardziej jest efektywne. Nastaw się na dostrzeganie pozytywów a następnie kciuki w górę i uśmiech, kiedy widzisz kogoś próbującego jest bardziej efektywne niż powiedzenie dobrego słowa tej osobie na koniec dnia. Złap dziecko na działaniu i wzmacniaj.
• Osoba, która udziela wzmocnienia, jeśli jest równocześnie nieatrakcyjna, groźna, wycofana, nienaturalna itp. radykalnie obniża wartość stosowanych wzmocnień. Nikt nie chce w nagrodę otrzymać uwagi osoby, z którą nie chce mieć do czynienia. Aby zadbać o efektywność wzmocnień należy zadbać o to, by dziecko chciało mieć z nami kontakt, lubiło nas i uważało, że to co dostaje od nas jest dla niego fajne. Wzmacniając pamiętaj o tym, aby być szczerym. Każdy jest w stanie dostrzec nieszczerość podczas stosowania wzmocnień, dlatego jeśli zamierzasz powiedzieć komuś coś pozytywnego, upewnij się, że wiesz co to znaczy i co chcesz przekazać oraz że w to PRAWDZIWIE WIERZYSZ.

Efektywne wzmacnianie – czego unikać podczas wzmacniania

• Niespersonalizowane nagroda nie jest wzmocnieniem a nawet może być karą. Obserwuj, co jest dla danej osoby wzmacniające i postępuj z nią zgodnie z jej standardami. Pamiętaj, że Twoim celem jest budowanie określonego zachowania.
• Unikaj tak, ale i techniki kanapki – kiedy jest to możliwe unikaj mieszania pozytywnego i konstruktywnego feedbacku. Wskazując na to co ktoś zrobił dobrze a następnie dodawanie „ale” często usuwa wartość wzmocnienia i wszystkiego tego co powiedziałeś. Wkładanie negatywnego feedbacku pomiędzy pozytywne uwagi jest równie nieefektywne. Pozwól aby twoje wzmocnienia były udzielane niezależnie.
• Chwaląc:
  • Unikaj mieszania plusów z negatywami.
  • Unikaj aspektów pochwalnych i elementów wychowawczych, np. jak chcesz to potrafisz.
  • Lukrowania i zawierania elementów krytyki, np.: innym razem jak byś tak zrobił, to też by ci się udało.
  • Unikaj żartu i ironii, np.: ale z ciebie geniusz.
• Podczas chwalenia bezwzględnie unikaj poniższych stwierdzeń:
  • Jak chcesz to potrafisz.
  • No, w końcu ci się udało.
  • Zrobiłeś to prawie tak dobrze jak …
  • Jeśli się postarasz, to prawie Ci wychodzi.
  • W końcu …

Efektywne wzmacnianie i nauka efektywnego wzmacniania jest jednym z elementów programu szkoleniowego TECHNIKI BEHAWIORALNE W PRACY Z UCZNIEM – 3 poziomowe szkolenie dla osób pracujących z dziećmi i młodzieżą (nauczyciele, wychowawcy, opiekunowie, pedagodzy, trenerzy i instruktorzy). Szczegółowe informacje na temat szkolenia znajdują się >>TUTAJ<<

Rodzice poszukujący inspiracji do zmiany zachowania swojego dziecka mogą wziąć udział w warsztacie rozwijającym kompetencje wychowawcze. Aktualne terminy i informacje organizacyjne znajdują się na stronie WYDARZENIA.